Hoe herken je signalen van autisme bij (jong)volwassenen? Herkenning & praktische tips

Autisme kan zich bij (jong)volwassenen op allerlei manieren laten zien. Vaak subtiel, soms duidelijk aanwezig. Herkennen is de eerste stap naar meer begrip, rust en passende ondersteuning. Misschien herken je jezelf in deze blog: het gevoel anders te zijn, moeite te hebben met sociale puzzels, overprikkeld raken in een drukke wereld.

Samen duiken we erin. Niet klinisch, maar met openheid en praktische tips waarmee je echt verder kunt.

Signalen, zo kan het eruitzien

Sociale communicatie & verbinding

• Oogcontact voelt onnatuurlijk
  Iemand kan wegkijken tijdens een gesprek, de blik richten op een object in plaats van op de ander, of juist te intens staren zonder dat het natuurlijk aanvoelt.

• Letterlijk nemen van taal
  Een opmerking als “loop je even binnen?” wordt opgevat als écht fysiek binnenlopen, niet als ‘kom langs als je tijd hebt’. Grapjes of sarcasme worden soms gemist.

• Gesprekken voelen als puzzels
  Het vinden van de juiste woorden kost tijd. Smalltalk over het weer voelt nutteloos; liever wordt er direct de diepte in gegaan.

• Andere timing in gesprekken
  Soms volgt het antwoord pas na een korte pauze, omdat er intern nog verwerkt wordt wat er gezegd is. Of iemand praat juist uitgebreid over een onderwerp, zonder te merken dat de ander afhaakt.

Ritme, routine & specialisatie

• Sterke behoefte aan voorspelbaarheid
  Als de dag opeens anders loopt, een vergadering wordt verplaatst, de trein valt uit, je kind is opeens vrij van school, kan dat spanning of zelfs paniek oproepen.

• Rituelen voor rust
  Dat kan iets simpels zijn, zoals elke ochtend dezelfde mok gebruiken voor koffie, of een vaste volgorde in de route naar werk.

• Diepe, intense interesses
  Iemand kan uren vertellen over boeken, planten, sterrenkunde, of een tv-serie. Niet oppervlakkig, maar met gedetailleerde kennis en passie. Ohh ja en over treinen, want tenslotte denkt iedereen, treinen en autisme horen bij elkaar ;)

• Moeite met multitasken
  Wisselen tussen taken kost energie; liever wordt iets helemaal afgerond voordat er iets nieuws begint.

Zintuiglijke prikkels & stressgevoeligheid

• Overgevoeligheid voor geluid
  Een zoemende TL-lamp, tikken van pennen of geroezemoes op kantoor kan extreem storend zijn, ook als anderen het niet lijken te merken.

• Licht en visuele prikkels
  Felle lampen of drukke patronen op kleding of behang kunnen vermoeiend of zelfs pijnlijk zijn voor de ogen.

• Gevoelig voor aanraking
  Een onverwachte aanraking kan schrik of afkeer oproepen. Omgekeerd kan iemand juist diepe druk (bijvoorbeeld een stevige knuffel) als kalmerend ervaren.

• Smaak en textuur
  Sommige structuren in eten (bijv. zacht fruit, puree) worden niet verdragen, terwijl andere juist heel prettig zijn.

Emotionele beleving & energie

• Moeite met herkennen van emoties
  Zowel bij zichzelf (“Ik weet niet of ik boos ben of gewoon moe”) als bij anderen.

• Snelle overprikkeling
  Een dag vol afspraken of onverwachte situaties kan leiden tot emotionele uitbarstingen (meltdowns) of juist terugtrekken (shutdowns).

• Maskeren
  In gezelschap gedrag aanpassen om ‘normaal’ over te komen. Achteraf volgt vaak enorme vermoeidheid.

• Hoog burn-outrisico
  Doordat er veel energie gaat naar ‘meedraaien’ in een wereld die niet vanzelfsprekend voelt, kan langdurige uitputting ontstaan.

Waarom dit weten helpt

Door deze signalen te herkennen, kun je beter begrijpen wat er speelt. Het is geen lijst om te labelen, maar een kompas om richting te geven: welke situaties kosten veel energie? Wat helpt om rust terug te vinden?

Praktische tips 

• Observeer zonder te oordelen: noteer patronen.

• Vraag naar behoeften: “Wat zou jou nu helpen?”

• Bied voorspelbaarheid: een duidelijk plan geeft houvast.

• Houd rekening met prikkels: geluid, licht, textuur, drukte.

• Geef ruimte voor herstel: pauzes zijn geen luxe, maar noodzaak.